Onderzoeksresultaten 2020

Killer cellen tegen kanker

Prof. dr. G.M.J. Bos

Killer cellen vallen kanker cellen aan, in ons onderzoek bestuderen wij hoe we de unieke eigenschappen van killer cellen optimaal kunnen gebruiken in de strijd tegen kanker

Project team:
Prof. Dr. Gerard Bos, Dr. Wilfred Germeraad, Dr J. van Elssen Dr. Lotte Wieten

Doel van het onderzoek:
In eerder onderzoek konden wij aantonen dat donor Natural Killer (NK) cellen muizen borst kanker kunnen genezen. Tevens lieten wij in een ander muizen model zien dat het geven van menselijke donor killer cellen een vertragend effect heeft op het ontwikkelen van menselijke beenmerg kanker (ziekte van Kahler). Om het effect van behandeling met killer cellen bij patiënten te kunnen onderzoeken zijn grote aantallen cellen nodig. Bovendien moeten de killer cellen voldoende geactiveerd zijn om weerstand te bieden aan de remmende werking tumor omgeving. In het huidige project wordt onderzocht hoe we killer cellen dusdanig kunnen activeren dat ze optimaal in staat zijn om kanker cellen aan te vallen.

Wat is er in de afgelopen periode gerealiseerd:
Om killer cellen te activeren hebben we in de loop der jaren verschillende strategieën ontwikkeld. De eerste is doormiddel van genetische modificatie waarbij we zogenaamde “CAR-NK cellen” genereren. CAR-NK cellen hebben een extra receptor op hun oppervlakte waardoor ze tumor cellen beter herkennen. In 2019/20 hebben wij de methodiek om CAR-NK cellen te maken verder geoptimaliseerd. In 2020 is een manuscript met onze bevinding dat statines het maken van deze cellen kan bevorderen gepubliceerd (Gong, Mol Ther Methods Clin Dev.). Tevens heeft promovendus Ying Gong de GROW posterprijs gewonnen voor zijn CAR-NK cel werk.

De tweede strategie is het combineren van NK cellen en antistoffen en wij konden aantonen dat deze strategie voor borstkanker werkt (manuscript in voorbereiding). In 2020 heeft Femke Ehlers (promovendus op het killer cel project) met een TEFAF fellowship een half jaar onderzoek kunnen doen op het lab van Prof. Coussens (Oregon Health and Science University, Portland, VS). Met behulp van een daar aanwezige unieke microscopie-techniek heeft zij in zeer veel detail in kaart kunnen brengen hoe NK cellen in de borstkanker omgeving eruit zien. In 2021 zullen de data verder geanalyseerd worden hetgeen mogelijk nieuwe aangrijpingspunten kan opleveren om de anti-tumor functie van NK cellen te optimaliseren.

In 2019, hebben wij de, door ons centrum gecoördineerde landelijke klinische studie, afgerond waarbij patiënten een z.g.n. haploidentieke stamcel transplantatie krijgen en deze studie is in 2020 gepubliceerd (v. Elssen, Ann Hematol. 2021). Uit de studie bleek dat de behandeling haalbaar en relatief veilig is maar niet superieur t.o.v een gewone stamcel transplantatie. Op basis van deze data en onze eerdere preklinische data zijn wij een vervolg studie aan het voorbereiden waarbij de transplantatie gecombineerd zal worden met het geven van gekweekte NK cellen en een antistof.  

In eerder onderzoek hebben wij aangetoond dat Vitamine C een gunstig effect heeft op immuun cellen. Tevens toonden wij aan dat leukemie patiënten vaak een verlaagde Vitamine C spiegel hebben. Om te onderzoeken of deze patiënten baat zouden kunnen hebben bij het geven van extra Vitamine C, hebben wij eind 2019 een klinische studie geïnitieerd waarbij patiënten die een stamceltransplantatie ondergaan extra vitamine C toegediend krijgen waarbij wij verwachten dat Vitamine C een gunstig effect op aantallen en functie van immuun cellen na stam cel transplantatie heeft. Ondanks vertraging a.g.v. de COVID-19 situatie heeft in 2020 meer dan de helft van het aantal geplande patiënten deelgenomen in de studie.

Wat zijn de plannen voor de komende periode:

  • Testen van de effectiviteit van de CAR-NK cellen
  • Vervolg studies om de invloed van de remmende invloed van de tumor omgeving op te heffen
  • Vervolg Vitamine C studies
  • Vorm geven van de samenwerking met Catharina Ziekenhuis, Eindhoven en UMC-Utrecht op gebied van killer cellen en immunotherapie.

Publicaties killer cellen 2020

  • Rosuvastatin Enhances VSV-G Lentiviral Transduction of NK Cells via Upregulation of the Low-Density Lipoprotein Receptor. Gong Y, Klein Wolterink RGJ, Janssen I, Groot AJ, Bos GMJ, Germeraad WTV. Mol Ther Methods Clin Dev. 2020 Mar 29;17:634-646. doi: 10.1016/j.omtm.2020.03.017.
  • Haploidentical transplantation in patients with multiple myeloma making use of natural killer cell alloreactive donors. Van Elssen C, van Gorkom G, Voorter C, von dem Borne P, Meijer E, Wieten L, Bos G. Ann Hematol. 2021 Jan;100(1):181-187. doi: 10.1007/s00277-020-04303-z.
  • NK cell alloreactivity in acute myeloid leukemia in the post-transplant cyclophosphamide era. Van Elssen CHMJ, Ciurea SO. Am J Hematol. 2020 Dec;95(12):1590-1598. doi: 10.1002/ajh.25983.
  • Immunotherapy as sensitizer for local radiotherapy. Vanneste BGL, Van Limbergen EJ, Dubois L, Samarska IV, Wieten L, Aarts MJB, Marcelissen T, De Ruysscher D. Oncoimmunology. 2020 Oct 30;9(1):1832760. doi: 10.1080/2162402X.2020.1832760.
Sluit de enquête