Onderzoeksresultaten 2018

Prognosis REnal CancEr and Detection (PRECEDE): Enhancing diagnosis and risk-stratification of renal cell carcinoma

Participanten: Dr. K.M. Smits, Dr. J.G. van Roermund, Dr. M.J. Aarts, Dr. L.J. Schouten, Dr. E. Oosterwijk, Drs. K. Lommen

Doel van het onderzoek

Jaarlijks worden er bijna 3000 nieuwe gevallen van nierkanker gediagnosticeerd in Nederland. Ongeveer de helft van de mensen met nierkanker ervaart geen symptomen, en vaak worden tumoren per toeval gediagnosticeerd tijdens beeldvorming bedoeld voor andere klachten of pas in een laat stadium, als klachten wel optreden. Nierkanker in een vergevorderd stadium, met uitzaaiingen, gaat gepaard met lage overlevingscijfers. Voor het verbeteren van de vooruitzichten bij nierkanker is het van belang om de diagnostiek van nierkanker te verbeteren en nierkanker met een ongunstig beloop eerder te herkennen. De laatste jaren worden door de toename in het gebruik van medische beeldvorming (echo, CT scan etc.), steeds vaker per toeval kleine gezwellen gediagnosticeerd in de nier. Op basis van de huidige beeldvorming is het erg moeilijk om vooraf het onderscheid te maken tussen een goedaardig en een kwaadaardig gezwel, en het huidige beleid is in de meeste gevallen een operatieve (gedeeltelijke) verwijdering van de nier. Achteraf blijkt echter slechts een deel van deze kleine gezwellen daadwerkelijk kwaadaardig te zijn.

In ons onderzoek gaan wij op zoek naar nieuwe specifieke biomarkers voor nierkanker die gemeten kunnen worden in de urine van patiënten. Het doel hiervan is om de huidige manier van diagnosticeren van nierkanker op een patiëntvriendelijke manier te verbeteren waardoor nierkanker makkelijker te herkennen is, en vooraf een beter onderscheid te maken is tussen een goed- en een kwaadaardig gezwel.

Wat is in de laatste periode gerealiseerd?

Door de financiële steun van Kankeronderzoeksfonds Limburg hebben wij in de tweede helft van afgelopen jaar een start kunnen maken met dit project, door de aanstelling van Kim Lommen, PhD student. Ondanks dat het project nog niet zo lang geleden gestart is, is er al heel wat gebeurd in deze tijd. We zijn van start gegaan met het uitvoeren van een uitgebreid literatuuronderzoek, een zogenaamd systematisch review, waarin alle informatie op het gebied van DNA biomarkers voor het stellen van de diagnose nierkanker, samengevat wordt. Ons onderzoek laat zien dat er weliswaar 19 studies bestaan die onderzoek hebben gedaan naar DNA biomarkers voor nierkanker, maar deze biomarkers blijken niet specifiek te zijn voor nierkanker, en kunnen daarom niet gebruikt worden voor een betere diagnose van de ziekte. Bovendien blijkt een groot deel alleen onderzocht te zijn in weefsel, terwijl juist de metingen in urine belangrijk zijn omdat het uiteindelijke doel is nierkanker in een vroeg stadium te herkennen, zonder onnodige invasieve ingreep.

Dit literatuuronderzoek gaf nogmaals aan hoe belangrijk het is om nierkanker-specifieke biomarkers te identificeren. Samen met een bioinformaticus zijn we daarom aan de slag gegaan met data van “the Cancer Genome Atlas”, een publieke dataset met uitgebreide informatie over DNA biomarkers. Met behulp van een nieuwe aanpak, recent ontwikkeld in onze onderzoeksgroep, waren wij in staat om 10 nieuwe biomarkers uit de dataset te identificeren, die waarschijnlijk nierkanker specifiek zijn, maar nog niet eerder onderzocht zijn bij nierkanker.

Naast het literatuuronderzoek en het identificeren van de nieuwe specifieke DNA biomarkers, zijn de eerste experimenten uitgevoerd om DNA isolatie uit urine te optimaliseren. In totaal zijn zes verschillende manieren om DNA uit urine te halen, vergeleken en is uiteindelijk de beste manier, met de hoogste DNA opbrengst van hoge kwaliteit, gekozen voor verder gebruik binnen het project.   

Wat zijn de plannen voor de komende periode?

Er zijn uitgebreide plannen gemaakt voor het komende jaar. Als eerste moeten de nieuwe DNA biomarkers, die we geïdentificeerd hebben in een publieke dataset, onderzocht worden in materiaal van patiënten. In eerste instantie zullen we dit gaan doen in twee grote weefsel verzamelingen van nierkanker patiënten. We starten in weefsel om een voorselectie te doen omdat we alleen de allerbeste DNA biomarkers uiteindelijk willen testen in urine. Daarnaast moeten we doorgaan met het optimaliseren van de experimenten in urine. Omdat dergelijke experimenten in urine niet veel worden uitgevoerd, is de beste manier om dit te doen nog niet bekend. Dat moeten we dus eerst bepalen voordat we verder kunnen gaan met het testen van de biomarkers.

En we hebben urine nodig voor ons onderzoek, veel urine! Daarom gaan we komend jaar, als we toestemming hebben gekregen van de medisch-ethische commissie, starten met het opzetten van een biobank. Hiervoor zal aan een groot deel van de mensen die bij de afdeling Urologie van het Maastricht Universitair Medisch Centrum komen, gevraagd worden of zij bereid zijn om urine te doneren voor onderzoek. 

Sluit de enquête