Het onderzoek naar Natural Killer cellen in de strijd tegen kanker maakt deel uit van het onderzoek naar het belang van het immuunsysteem bij kanker. Met in 2014 104.000 nieuwe gevallen van kanker (een stijging met 2% tov het jaar daarvoor) is de strijd tegen kanker nog zeker niet voltooid. Immers een groot deel van deze mensen die door kanker getroffen worden komen helaas nog steeds te overlijden.
Het mogelijke gebruik van donor Killer Cellen tegen kanker komt voort uit de wetenschap van de zogenaamde beenmergstamceltransplantaties. Door het verrichten van donorstamceltransplantaties brengt men het immuunsysteem van een donor over naar de patiënt en dit donor immuunsysteem kan de kwaadaardige cellen vernietigen. Deze zogenaamde donor beenmergtransplantaties worden in de Academische Ziekenhuizen, waaronder MUMC+ Maastricht verricht, met name bij diverse vormen van bloedkankers. Voor andere vormen van kanker blijken deze transplantatie minder of niet effectief.
Ons onderzoek heeft zich sinds een tiental jaren gericht op allereerst een andere selectie van de donor, dit omdat er voor een belangrijk deel van de patiënten geen geschikte donor gevonden kan worden voor een donortranplantatie. Daarvoor hebben we ons gericht op zogenaamde half-identieke transplantaties (haploidentieke transplantaties). Deze bleken succesvol te kunnen worden verricht bij muizen en bovendien konden we bij muizen daarmee in een groot deel van de muizen borstkanker genezen. Uit verder onderzoek – gevoed door observaties van andere onderzoeksgroepen – bleek dat met name de donor Natural Killer cellen in het transplantaat verantwoordelijk zijn voor dit gunstige effect
Wij hebben ons vervolgens verdiept in de mogelijkheden van menselijke Natural Killer cellen. Met dit onderzoek hebben we aangetoond dat zowel voor borstkanker alsook voor de ziekte van Kahler (een vorm van beenmergkanker, Multipel Myeloom genoemd) menselijke Natural Killer cellen tumorcellen kunnen doden. Daarvoor is wel een gerichte selectie van donoren noodzakelijk en moeten de Natural Killer cellen op een goede manier geactiveerd worden. Tevens zullen grote hoeveelheden Natural Killer cellen noodzakelijk zijn.
Een belangrijke prioriteit is het maken van grote aantallen Natural Killer cellen. Daartoe is een apparaat aangeschaft waarmee dit in principe mogelijk moet zijn. Met dit apparaat zijn inmiddels een aantal proefruns gedaan. De volledig setup is daarmee inmiddels - na ongeveer 9 maanden proberen - onder controle en het systeem is gebruiksklaar (een proefrun duurt 4 tot 6 weken, waarna weer een nieuwe donor gestart kan worden). Het aantal Natural Killer cellen voldoet inmiddels aan de verwachtingen!! Wel is de zuiverheid soms nog een probleem. In de kweek zitten ook andere cellen die we er liever niet in hebben alvorens de cellen terug te geven aan een patiënt. Als het aantal cellen voldoende is en de kwaliteit naar behoren zullen wij met deze runs proefdierexperimenten herhalen om vervolgens de cellen te testen bij patiënten. Overigens hebben we al wel kunnen testen dat de cellen die we met het kweeksysteem verkrijgen het in het laboratorium prima doen: ze killen diverse soorten van kanker. In die zin zijn we weer een stap verder recent.
Recent hebben we vastgesteld dat Vitamine C mogelijke een belangrijke rol speelt bij het groeien van Natural Killer cellen. Ons onderzoek laat zien dat Vitamine C de opbrengst verdubbelt. Dit zou kunnen betekenen dat als Vitamine C aan de bovengenoemde bioreactor toevoegt, de productietijd mogelijk korter wordt en het aantal cellen kan toenemen. Dat zal een aanzienlijke tijdwinst en kostenbesparing opleveren. Dit is momenteel 1 van de lopende onderzoeksvraagstellingen bij de productie van Killer Cellen.
Omdat we nu weten hoe we aan grote aantallen cellen komen hopen we over te gaan op de aanschaf van een tweede apparaat om het proces te kunnen versnellen. Het kost namelijk ongeveer 6 weken voordat we inzicht hebben of een proef gelukt is. We kunnen dan extra proeven doen, bv met toevoegen van vitaminen.
Verder: we doen intensief onderzoek naar de combinatie van verschillende behandelmethoden. Zo weten we uit de klinische praktijk dat antistoffen kunnen werken bij borstkanker en de ziekte van Kahler. Wij hebben onlangs vastgesteld dat deze antistoffen het effect van donor Killer cellen kunnen versterken. Maar ook dat donor killer cellen beter werken dan “eigen killer cellen” van een patiënt. Dat versterkt ons in het idee dat we met de productie van donor Killer cellen op de goede weg zijn. Maar vooral ook dat de combinatie van technieken veelbelovend zijn.
Tot slot:
In bovenstaande overzicht is verslag gedaan van de onderzoeksactiviteiten rondom Killer cellen zoals die mede door KOFL en het Aspergediner mogelijk gemaakt worden. De samenhang van de verschillende activiteiten is belicht waarbij hopelijk voldoende naar voren komt dat het onderzoek in het laboratorium ook betekenisvol voor patiënten kan worden.
Het feit dat we op initiatief van Maastricht en op basis van de door ons ontwikkelde expertise rondom Natural Killer cellen onlangs een nationale studie zijn gestart met donor beenmergtransplantaties bij patiënten met de ziekte van Kahler - en hopelijk snel gevolgd voor patiënten met borstkanker - is illustratief voor het feit dat kennis ook echt naar de patiënt gebracht kan worden. De donoren voor de beenmergstamceltransplantaties worden nl geselecteerd op de mogelijke activiteit van Killer Cellen. Laboratorium kennis verplaatst zich echt naar de patiënt!
Een volgende klinische stap is het uittesten van Killer cellen alleen, als we er daarvan voldoende en goede cellen in handen hebben. Wetenschap wordt gekenmerkt door geduld en vooruitgang.
