Nieuws

Onderzoek bijwerkingen chemotherapie

Kanker. Iedereen kent wel iemand met, of heeft zelf de diagnose kanker gehad. Eén op de drie mensen krijgt immers een variant van kanker. Juist doordat ook zij al vroeg geconfronteerd werd met kanker in haar eigen familie, wilde PhD student Nadira Ribeiro Querido altijd al kankeronderzoek doen. “Een studie met potentiële praktische toepassingen, zodat het echt mensen kan helpen”.

Nadira Ribeiro Querido (27) is geboren in Kaapverdië en is via Lissabon en Londen naar Nederland gekomen voor haar masters. Haar promotieonderzoek startte in juni 2022 en duurt in totaliteit 4 jaar. Wij spraken haar samen met Prof. Matty Weijenberg, leider van de EnCoRe studie 

Bijwerkingen van chemo
Het uitgangspunt van het onderzoek is gebaseerd op de bijwerkingen van een specifieke vorm van chemomedicatie oxaliplatin. Dit middel zorgt ervoor dat maar liefst 90% van de behandelden een vorm van acute neuropathie ontwikkelt tijdens de behandeling. Tot 1 jaar na de beëindiging van de behandeling ervaart 57% zelfs chronische perifere neuropathie: een zenuwaandoening met een doof en prikkend gevoel in handen en voeten, gepaard met veel zenuwpijn en verminderde spierkracht. Een aandoening die flink ingrijpt in het leven van de patiënten. “Het probleem is dat er geen strategie is om de bijwerking te voorkomen,” aldus Ribeiro Querido.

Oxaliplatin wordt onder andere ingezet bij dikkedarmkanker. In 2018 kwam er een internationale richtlijn waarbij het aantal cycli met oxaliplatin werd gehalveerd. Zonder de overlevingskans (negatief) te beïnvloeden, had deze halvering van de cycli met oxaliplatin wel een positieve uitkomst in het al dan niet ontstaan van neuropathie. Dit vormde deels het startsein voor de huidige studie. Ribeiro Querido: “Er is zeker ruimte voor verbetering, want er zijn nog steeds te veel mensen die neuropathie ontwikkelen.”

Is er meer maatwerk mogelijk? Momenteel is de dosis oxaliplatin gebaseerd op lichaamsoppervlakte (berekend op basis van lengte en gewicht). Hierbij wordt geen rekening gehouden met lichaamssamenstelling met name de vetvrije massa. "We moeten niet naar de buitenkant kijken, maar naar de binnenkant," geeft professor Weijenberg aan. Het onderzoek van Ribeiro Querdo stelt de vraag of een lage vetvrije massa in combinatie met een groot lichaamsoppervlak en hoger risico op neuropathie oplevert. Mocht dit zo zijn, dan zal in de toekomstig onderzoek moeten worden bekeken of maatwerk in de dosisbepaling van de behandeling met oxaliplatin de bijwerkingen vermindert én geen (negatieve) invloed uitoefent op de prognose van genezing en herstel. 

De studie kijkt niet alleen naar de invloed van vetvrije massa. Recente studies tonen aan dat er genetische gevoeligheid kan bestaan voor bepaalde medicatie of combinaties van medicijnen. Genetische aanleg is  daarom een belangrijk onderdeel van het onderzoek, omdat dit ook bijdraagt aan grondiger maatwerk. 

Van data naar aanbevelingen
In dit stadium wordt gedurende anderhalf jaar veel onderzoeksmateriaal verzameld. Deze data omvatten reeds bestaande en gecodeerde CT-scans van patiënten met de diagnose dikkedarmkanker: Op deze scans wordt door middel van kleurmethodes de lichaamssamenstelling in detail bekeken. Zo kan er dus naar de binnenkant worden gekeken en aangegeven worden waar het weefsel uit de spiermassa of vetmassa bestaat. Nadat alle data zijn verzameld start de analysefase. Een ingewikkeld en langdurend traject. 

Na vier jaar onderzoek worden de resultaten gepresenteerd. En dat is nog maar het begin, want als de hypothese bevestigd wordt, is de volgende stap het uitvoeren van een grootschalige trial. Al met al gaan er aardig wat jaren overheen voordat een eventuele nieuwe methode of medicatie toegepast kan worden. De veiligheid en gezondheid van toekomstige patiënten staat altijd voorop. 

Bevolkingsonderzoek
Des te vroeger de diagnose, des de groter de kans op genezing en herstel. In stadium 1 hoeft namelijk bij dikkedarmkanker 'alleen' een operatie plaats te vinden om de tumor te verwijderen. Hierna zijn geen andere middelen nodig. Overlevingspercentage in dit stadium is 95%. Het onderzoek naar de bijwerkingen van oxaliplatin richt zich met name op hoog-risico stadium 2 en 3 waarbij chemotherapie een essentieel onderdeel uitmaakt van het behandelplan. 

Om de diagnose op tijd te kunnen stellen, is het Nationaal Bevolkingsonderzoek letterlijk van levensbelang. Nederlanders krijgen op hun 55e de eerste oproep: geef hier gehoor aan! Met dit onderzoek kunnen poliepen ontdekt worden en verwijderd worden en krijgt de voorloper van dikkedarmkanker minder kans. 

In 2022 leefden 82.000 mensen in Nederland met de diagnose dikkedarmkanker. Sommigen hebben geen klachten meer, velen wel. Aanhoudende vermoeidheid en neuropathie zijn veelvoorkomende klachten, die het dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven na kanker nadelig beïnvloeden. Ribeiro Querido hoopt met het doen van gedegen onderzoek het probleem neuropathie beter te begrijpen en "te bekijken wat de volgende stappen zijn om patiënten meer kwaliteit van leven te bieden."

NAVENANT Aspergerally & dinnershow
Dit artikel verscheen in maart 2023 in het magazine Navenant. Navenant zet zich op verschillende manieren in voor Kankeronderzoekfonds Limburg. Een bijzonder jaarlijks terugkerend evenement is de Aspergerally die dit jaar plaatsvindt op zaterdag 13 mei. Meer informatie over de mooiste rally van Limburg vind je hier. 

Tekst: Sandra Heijckers-van Melick 
Foto: Raoul Limpens, Maastricht University