“Voor mij is kunst een levenselixer”

Alexandra Pluijmers blikt zonder een spoor van emotie terug als ze vertelt over het moment dat haar destijds behandelend arts prof. dr. von Meyenfeldt haar vertelde dat ze beter meteen haar beide borsten kon laten amputeren, in plaats van alleen de borst met de twee tumoren die hij had aangetroffen. ‘Ik was toen 49 en hij zei me klip en klaar dat ik veel te jong was om dood te gaan’. ‘De kans dat bij amputatie van één borst nieuwe tumoren terugkomen in de andere, is gewoon reëel en moet je zien te voorkomen’, zei hij. ‘Ik heb er daarom geen seconde over getwijfeld. Vooral omdat ik steeds het gezicht van mijn toen 15-jarige dochter voor me zag, dacht ik ‘hup, eraf, allebei’. Ik ben toen meteen begonnen met een zogenaamde TAC-kuur, een hele zware chemokuur voorafgaand aan de operatie, bedoeld om de tumoren te verkleinen. Daarna volgde dan de operatie, maar omdat zich daarbij wat complicaties voordeden ben ik drie keer geopereerd. Vervolgens een fiks aantal bestralingen, waarna ik nog 5 jaar antihormoonmiddel moest slikken. Het hele traject heeft dus ruim vijfenhalf jaar in beslag genomen, inclusief de borstreconstructies door dokter Stefania Tuinder. Dit heeft ze gedaan middels een zogeheten DIEPlap operatie, waarbij een nieuwe borst wordt gemaakt met huid en vetweefsel van de buik. De dieper gelegen buikspieren worden door deze aanpak gespaard.’

Amputatie
De reconstructie van Alexandra’s borsten gebeurde meteen aansluitend aan de amputatie, waardoor ze in totaliteit bijna 14 uur op de operatietafel lag. Tegenwoordig duurt dit nog ‘maar’ 6-8 uur, waardoor de belasting voor de patiënt minder zwaar is. Ook worden er nieuwe technieken gebruikt die destijds nog niet beschikbaar waren. De van oorsprong Italiaanse arts Stefania Tuinder, die Alexandra heeft geopereerd, is inmiddels een internationale autoriteit op het gebied van reconstructieoperaties (zie interview in apart kader). Alexandra: ‘het grenst echt aan het ongelooflijke wat zij kan. Ik heb inmiddels weer opnieuw contact met haar, waarbij ze me vertelde dat ze bij een aantal vrouwen operaties heeft uitgevoerd en dat met behulp van zenuwen uit het been deze vrouwen weer gevoel in hun borsten hebben gekregen. En precies op dat punt komt voor mij de wetenschap in aanraking met de kunst: zij vormt en maakt nieuw lichaam, en ik vorm en maak beeld. Gedurende de periode dat ik bij Stefania onder behandeling ben geweest heb ik het beeld ‘Winter’ gemaakt. Het laat een incompleet en aangedaan lichaam zien, zo voelde ik me namelijk toen. Min of meer verminkt, maar wel met een groot hart. Ik had een innerlijke drang om dat gevoel in een beeld om te zetten. Ik ben toen ook begonnen met tekenen, waarbij ik voorstellingen maakte van een navel en een buik. Allemaal om te laten zien dat ook een kapot lichaam echt heel mooi kan zijn. Mijn ziekte had me in het begin weliswaar lamgeslagen, maar heeft er ook voor gezorgd dat ik weer ben gaan creëren.’

Kankervrij
Alexandra is inmiddels zo’n negen jaar kankervrij. Speelt de ziekte nog een rol in haar huidige leven? ‘Nee, ik ben er eerlijk gezegd niet of nauwelijks meer mee bezig. Bij het traject dat ik heb doorlopen, heb ik evenveel kans het weer te krijgen als een vrouw die het niet heeft gehad. Ik ben gelukkig weer nieuwsgierig naar mooie nieuwe dingen, maak plannen en noem maar op. Tijdens de ziekte heb ik ontdekt dat het leven eigenlijk virtueel is. Je wil zekerheden, je bedenkt van alles, je vertrouwt op je gezond lichaam en noem maar op, maar dan ineens is de situatie anders. Voor mij was de enige constante factor dat alles verandert, en daardoor heb ik echt geleerd om dingen los te laten en om op de wetenschap en de artsen te vertrouwen.

Ik was en ben echt onder de indruk van de wijze waarop zowel dr. Von Meyenfeldt als dr. Tuinder met mij over het hele traject hebben overlegd, ze zien echt de vrouw in het hele ziekteproces. Voor mij was en is het glas steeds half vol, dat is ook dat grote hart in mijn beeld. Ik zie vaker vrouwen om mij heen die bang worden, bang dat het terugkomt. Ik heb daar gelukkig geen last van. Misschien komt dat omdat ik beschik over creativiteit, waardoor ik het vermogen heb om alles op elk moment van een andere kant te kunnen bekijken. Zo sta ik nu in het leven.’ De borstkanker heeft voor Alexandra ook beperkingen opgeleverd, want ze is voor 100% afgekeurd om te werken. ‘Ik heb geleerd mijn lager energieniveau te doseren en niet meer te denken aan wat ik nog moet, maar aan wat ik nog zou willen. Zo ben ik onder meer weer gaan pottendraaien en ben ik gaan leren om portretten te boetseren. Daar geef ik tegenwoordig zelfs les in.’

Alexandra is in overleg met Stefania Tuinder en met het Kanker Onderzoekfonds Limburg om haar beeld Winter een plek te geven in het Oncologisch Centrum. ‘Daar komen veel vrouwen met borstkanker en ik hoop dat ze op die manier door mijn beeld troost zouden kunnen vinden en hun lichaam weer als volwaardig leren te accepteren en hun littekens met trots kunnen dragen, net als ik. Dat ze weer positief in het leven kunnen staan. Dat is iets wat Stefania ook heel erg ondersteunt, vandaar dat ze ook graag bereid is me te helpen bij dat overleg met het Onderzoekfonds.’

Het Kankeronderzoekfonds Limburg is een van de zes Medisch wetenschappelijke onderzoekfondsen van Health Foundation Limburg. De overige fondsen zijn gericht op hart- en vaatziekten, alzheimer, hersenen zenuwziekten, (chronische) kinderziekten en bewegen. Gevers zien dichtbij huis de impact van hun donatie en krijgen via contact met onderzoekers een kijkje achter de schermen van medisch wetenschappelijk onderzoek. Alexandra: ‘Ik heb zelf in mijntestament laten opnemen dat er bij mijn overlijden een bepaald bedrag naar dat fonds gaat, specifiek voor oncologische plastische chirurgie na borstkanker. ’In het kader van ‘Oktober Borstkankermaand’ had Navenant een gesprek met de uit Italië afkomstige dokter Stefania Tuinder, plastisch chirurg en reconstructiespecialist in het Maastricht UMC+.

Wat betekent Oktober Borstkankermaand voor u? ‘Het is heel goed dat daar een speciale maand voor is benoemd. Vergeet niet dat in Nederland 1 op de 7vrouwen met borstkanker te maken krijgt, dus extra aandacht voor preventie en behandeling is echt nodig. Voor mij persoonlijk is het altijd borstkankermaand, want ik behandel twaalf maanden per jaar patiënten.

Veel vrouwen zeggen na een borstamputatie dat ze zich verminkt voelen. ‘Ja, een borstamputatie is echt het verlies van een lichaamsdeel, te vergelijken met het verlies van een arm of een been. Het gaat er niet zo zeer om dat iemand geen diep decolleté meer kan dragen, maar dat een patiënt echt te maken krijgt meteen fantoomfenomeen zoals we dat in de medische wereld noemen. Een borstreconstructie kan vrouwen vaak helpen zich weer compleet te voelen. ’Kunt u iets vertellen over de door u gebruikte techniek bij borstreconstructie? ‘Ik ben gespecialiseerd is een reconstructie met eigen weefsel van de patiënt, waar ik van een donorplek zoals billen of buik weefselweghaal om een borst van te maken. Ideaal is uiteindelijk een borst die ‘afwezig’ is zoals we dat noemen, namelijk een borst waar je niet de hele dag aan hoeft te denken omdat je ‘m steeds voelt en die je er niet steeds aan herinnert dat je borstkanker hebt gehad.’

Is een geamputeerde borst altijd te reconstrueren? ‘Elke keer dat we een borst nieuw maken, maken we op een andere plek schade. Ik vergelijk het wel eens met de Japanse kunstvorm Kintsugi, waarbij scherven van keramiek of porselein met goud- of zilverkleurige lak weer worden gelijmd. De kunst bestaat erin de littekens te laten zien en zelfs in de verf te zetten, in plaats van ze te verbergen.’

Voor Alexandra komt uw werk als plastisch chirurg heel dicht bij haar creaties als beeldend vormgever. Herkent u dat? ‘Ik herken zeker wat Alexandra zegt. Ik zie de patiënt en mezelf altijd als een team waarbij ik de helft van het werk doe en het lichaam van de patiënt de andere helft.’

Dit artikel verscheen eerder in Navenant, hét lifestyle magazine van Limburg! Meer boeiende verhalen lees je op navenant.nl